اموال منقول ذاتی
اموال منقول ذاتی به اموالی اشاره دارد که قابلیت لمس و حس کردن دارند و امکان نقل و انتقال آنها وجود دارد. اگرچه در مواردی، به دلایلی و با توجه به مصالح جامعه، اموال غیرمنقول نیز برخی از مقررات منعکس شده باشد.
اموال در حکم منقول
اموال در حکم منقول یا اموالی که بر اساس قوانین مرتبط با اموال منقول به آنها تعلق می‌گیرد، عبارتند از:
- حقوق و منافعی که به آنها ارتباطی با وجوه نقدی یا اشیای منقول دارند، مثل حق وثیقه.
- حقوق مرتبط با استفاده و بهره‌برداری از اموال منقول.
- دعاوی و اختلافات مرتبط با بازگرداندن حق مالکیت یا حق انتفاع در مورد اموال منقول.
- حقوق مرتبط با اختراعات یا آثار معنوی مانند حق مخترع یا حق تألیف.
- حقوق افراد در شرکت‌ها در ارتباط با سهام و سهامداری در شرکت‌ها.
این تعریف‌ها، تشکیل دهنده انواع مختلف اموال در حکم منقول را در قانون مدنی نمایان می‌سازد.
اموال غیرمنقول در معنای لغوی به معنای غیرقابل حمل و انتقال هستند و این تعریف با مفاهیم حقوقی هماهنگی دارد. در نتیجه، قانونگذار اموالی را که امکان انتقال آنها از یک مکان به مکان دیگر وجود ندارد، تحت عنوان اموال غیرمنقول تصنیف کرده است. این شامل مواردی است که نقل از محل به محل دیگر از طریق عمل انسانی باعث خرابی یا تضرر آن مال یا محل آن می‌شود. از این رو، در این تقسیم‌بندی موارد زیر به خوبی تفکیک می‌شوند:
اموالی که به صورت ذاتی غیرمنقول هستند، مثل زمین که شامل عمق و محتویات داخلی آن مانند معدن، سنگ و خاک می‌شود. البته، آنچه در داخل زمین وجود دارد تا زمان جدا شدن از زمین، به عنوان اموال غیرمنقول محسوب می‌شود. بنابراین، موادی که از زمین استخراج می‌شوند و پس از جدا شدن از زمین، به مکان دیگر منتقل می‌شوند، به عنوان اموال منقول در نظر گرفته می‌شوند.
اموال جمعاً مال هستند و مفهوم مال به اشیاء اشاره دارد که ارزش اقتصادی دارند و قابلیت تبدیل شدن به پول را دارند. در این راستا، حقوق مالی نیز از جمله این اشیاء به شمار می‌آید؛ به طور مثال، حق تحجیر، حق شفعه و حق مالکیت بر علامت تجاری. در لغت حقوقی، هر موجودیتی که قابل استفاده برای انسان باشد و به طور قانونی قابل تصرف باشد، به عنوان مال در نظر گرفته می‌شود. در حقوق، اموال به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: اموال منقول و اموال غیرمنقول.
اموال غیرمنقول بر اساس عمل انسانی
اموالی که اصولاً غیرمنقول هستند، به نحوی مستقیم یا غیرمستقیم به زمین متصل یا الصاق شده‌اند به طوری که انتقال آنها ممکن نیست مگر با خسارت به خود مال یا زمین. در حقوق مدنی، موارد خاصی به صورت کامل ذکر نشده‌اند، اما به طور کلی اینگونه اموال شامل موارد زیر می‌شوند:
- ساختمان‌ها
- تاسیسات نصب شده در بنا یا زمین مثل لوله‌های آب یا تاسیسات جاری
- اشیای هنری و تزئینی مانند آینه‌ها، پرده‌های نقاشی و مجسمه‌ها
- محصولات زراعی و میوه‌ها تا زمانی که برداشت نشده باشند
همچنین، اشجار، شاخه‌ها، نهال‌ها و قلمه‌ها در صورتی که بریده یا کنده نشده باشند و هنوز حاصل نداده باشند، به عنوان اموال غیرمنقول محسوب می‌شوند.
اموال غیرمنقول در قانون
اموال غیرمنقول به اموالی اشاره دارد که قانونگذار بر اساس مصالح و ملاحظات خاص، احکام و مقررات خاصی را درباره آنها تدوین کرده است. ماده ۱۷ قانون مدنی، با شرط‌هایی اموال منقول ذاتی را به عنوان اموال غیرمنقول تعریف می‌کند. این شرط‌ها به شرح زیر است:
- اموال باید ذاتاً منقول باشند.
- مالک باید این اموال را به عمل زراعت یا آبیاری اختصاص داده باشد.
بنابراین، اگر یک اموال ذاتاً منقول نباشد یا مالک آن به عمل زراعت یا آبیاری آن اختصاص ندهد، طبق ماده ۱۷ قانون مدنی به عنوان اموال منقول ذاتی شناخته نمی‌شود.
اولاً اموال غیرمنقول اتباع خارجی در ایران مشمول حکم مقرر در ماده ۸ قانون مدنی(اموال غیرمنقول که اتباع خارجه در ایران بر طبق عهود تملک کرده یا میکنند از هر جهت تابع قوانین ایران خواهد بود.) است. دوماً توقیف اموال غیرمنقول تابع تشریفات خاص می‌باشد. در مورد توقیف اموال غیرمنقول نیز، این امر بر اساس تشریفات و رویه‌های خاصی انجام می‌شود. توقیف اموال غیرمنقول به معنای موقت محدود کردن دسترسی به اموال توسط مقامات حقوقی به منظور اجرای یک حکم قضائی یا تأمین دیون و بدهی‌های معین می‌باشد. این توقیف با تشریفات خاص و مطابق با قوانین مرتبط با توقیف اموال انجام می‌شود.
