ارث

در پاسخ به این سوال که معنی ارث چیست؟ باید گفت که دو معنی برای تعریف قانونی ارث وجود داشته: در معنای اول، یعنی انتقال قهری دارایی فرد فوت شده به ورثه (توارث) و در معنای دوم، مالی است که بعد از فوت شخص به بازماندگان او تعلق می گیرد.تقسیم ارث در حقوق کشور ما با رعایت طبقات و درجات ارث می باشد.طبق اعلام اداره ثبت اسناد و املاک کشور از این پس گواهی انحصار وراثت بطور خودکار ظرف 10 روز بعد از فوت متوفی برای ورثه ارسال می شود و دیگر نیاز به درخواست حصر وراثت نمی باشد.

حقوق در هر کشور به شاخه‌های مختلفی تقسیم می‌شود که برخی از مهم‌ترین آنها شامل حقوق جزایی، حقوق مدنی، حقوق تجاری و حقوق اداری هستند. یکی از زیرمجموعه‌های حقوق مدنی، حقوق ارث و قوانین مرتبط با آن می‌باشد. این حقوق به انتقال مالی از شخصی که فوت کرده به وراث و بازماندگان او اختصاص دارد. در پاسخ به سوال “ارث چیست؟” می‌توان گفت که ارث دارای دو معنی است:

در معنای اول، ارث به معنای جریان و فرآیند انتقال دارایی‌ها و اموال فرد فوت کرده به وراث وارد می‌شود. این فرآیند با فوت فرد آغاز شده و پس از پرداخت بدهی‌ها و بدهی‌های متوفی به مراحل نهایی می‌رسد. این مفهوم از ارث در ماده 867 قانون مدنی تعریف شده است.

در معنای دوم، تعریف قانونی ارث به معنای مالی است که پس از وفات فرد به وارثان و بازماندگان او منتقل می‌شود. این تعریف به معنای وراثت قانونی و تقسیم اموال و دارایی‌ها پس از وفات فرد است.

به طور خلاصه، حقوق ارث به انتقال دارایی‌ها و اموال فرد فوت کرده به وارثان و بازماندگان او می‌پردازد و به دو معنا مشابه در حقوق مدنی اشاره دارد: فرآیند انتقال و تقسیم اموال پس از فوت فرد و مجموعه اموالی که به وارثان و بازماندگان او منتقل می‌شود.

کی از مسائل پیچیده در حقوق ارث، نحوه تقسیم ارث یا همان سهم الارث است که بر اساس قوانین حقوق مدنی کشور ما تنظیم می‌شود. این تقسیم باید با رعایت قوانین و مقررات قانون مدنی و طبقه‌بندی‌های ارث انجام شود. طبقه‌بندی‌ها و درجات ارث در ماده 862 قانون مدنی به شرح زیر تعیین شده است:

1. طبقه اول: این طبقه شامل پدر، مادر، فرزندان (اولاد) و نوه‌ها (اولاد اولاد) فرد فوت شده است.
2. طبقه دوم: در این طبقه، اجداد، برادران و خواهران متوفی و نیز فرزندان آنها جای می‌گیرند.
3. طبقه سوم: این طبقه شامل عموها، عمه‌ها، دایی‌ها، خاله‌ها و همچنین فرزندان آنها می‌باشد.

در هر طبقه، ترتیب اولویت برای تقسیم ارث تعیین شده است و افراد در طبقات پایین‌تر تنها در صورت عدم وجود افراد در طبقات بالاتر، حق بهره‌برداری از سهم ارث را دارند.

این طبقه‌بندی‌ها به منظور تنظیم تقسیم ارث به نحوی است که عدالت و تعادل در اختلافات میان ورثان حفظ شود و اموال به تناسب نسبی افراد بهره‌برداری شود. در مواردی که شخص وصیت‌نامه‌ای داشته باشد، تقسیم ارث باید با توجه به مفاد وصیت‌نامه انجام شود.

در رابطه با ماده 862 قانون مدنی، نکات مهم زیر باید به دقت مورد توجه قرار گیرند:

1. در هر یک از طبقات و درجات ارث، اگر شخصی وجود داشته باشد، او حق ارث را دارد و نوبت به افراد در طبقه‌های بعدی نمی‌رسد. به عنوان مثال، اگر متوفی فرزند یا پدر و مادر داشته باشد، برادران، خواهران و اجداد در طبقه دوم حق ارث نخواهند داشت.
2. داخل هر طبقه نیز درجه وارثان مهم است و وارث با درجه نزدیک‌تر به متوفی، حق ارث را دارد و وارث با درجه دورتر این حق را نخواهد داشت. به عنوان مثال، اگر متوفی فرند داشته باشد، فرزند فرند یا نوه وی حق ارث را نخواهد داشت.
3. ارث‌بردن در حقوق کشور ما به خویشاوندان نسبی محدود شده است، به این معنی که فقط خویشاوندانی که از طریق تولد به یکدیگر مرتبط می‌شوند، می‌توانند ارث ببرند. اما خویشاوندان سببی (ازدواجی) از یکدیگر ارث نمی‌برند، به جز زن و شوهر.
4. تقسیم ارث تنها پس از ادای دیون و حقوقی که به مرحوم می‌باشد، امکان‌پذیر است. بنابراین ابتدا باید هزینه‌های مرتبط با کفن و دفن، بدهی‌های مالی مرحوم و اجرای وصیت‌نامه‌اش پرداخت شود و سپس نوبت به تقسیم سهم الارث می‌رسد.

موانع ارث

در تعریف قانونی ارث و توارث، موانع ارث به مواردی اشاره دارند که اگر در فردی وجود داشته باشد، با وجود اینکه به عنوان وراث شناخته می‌شود، او حق ارث را نخواهد داشت. موانع ارث در قانون مدنی به شرح زیر آمده است:

1. قتل مورث: با توجه به ماده 880 قانون مدنی، اگر فردی به صورت عمد مورث خود را به قتل برساند، حق ارث از وی سلب می‌شود. به عبارت دیگر، قتل مورث یکی از موانع ارث است.

2. کفر: ماده 881 مکرر قانون مدنی مشخص می‌کند که وارث کافر حق ارث از مورث مسلمان نخواهد داشت. به این ترتیب، کفر نیز به عنوان مانعی در مسیر ارث ایستاده است.

3. لعان: لعان به معنای انداختن اتهام زنا به همسر خود و انکار انتساب فرزند به خود است. ماده 882 قانون مدنی بیان می‌کند که در صورت لعان، همسر دیگر حق ارث از همسر متهم نخواهد داشت. همچنین، فرزند از پدر و خویشاوندان نیز از او حق ارث را نخواهد داشت.

4. ولادت از زنا: با توجه به ماده 884 قانون مدنی، ولادت از زنا موانعی را در راه ارث قرار می‌دهد. این به این معناست که فرزند ناشی از زنا حق ارث از پدر، مادر و خویشاوندان اصلی نخواهد داشت و برعکس.