آیا پناهندگی جرم است؟

 

 

چندین نفر از ما در مورد جرم بودن پناهندگی یا نبودن آن سوال کردند و من بر آن شدم تا مختصرا در مورد سوال برخی دوستان مستند به مقررات پاسخ دهم هرچند در این مجال به تمام جزییات موضوع اشاره نخواهم کرد .

وفق بند ۱ ماده ۲۵ اعلامیه با صراحتاً به تاکید و حمایت از این حق پرداخته است: «هر کس حق دارد از سطح معیشتی کافی برای سلامتی و رفاه خود و خانواده‌اش از قبیل خوراک، پوشاک، مسکن و… بهره‌مند گردد.»
بند ۱ ماده ۱۲ میثاق حقوق مدنی و سیاسی نیز این حق را برای کسانی که مقیم در یک کشور هستند لازم شمرده تا افراد بتوانند در آن کشور عبور و مرور آزادانه و حق انتخاب مسکن داشته باشند.
اعلامیه جهانی حقوق بشر در ماده ۱۲ درباره مصونیت مسکن اعلام داشته:
«هیچ کس نباید در معرض مداخله خودسرانه در زندگی شخصی، خانواده، خانه یا مکاتبات خود قرار گیرد و یا اینکه شرف و آبروی او مورد تعرض قرار گیرد. هر کس حق دارد که از حمایت قانون در برابر چنین مداخله‌ها و تعرض‌هایی برخوردار گردد.»

اصل سی و سوم قانون اساسی که به نوعی مصونیت اقامتگاه را تضمین نموده عنوان می‌کند که هیچ کس را نمی‌توان از محل اقامت خود تبعید کرد یا از اقامت در محل مورد علاقه‌اش ممنوع یا به اقامت در محلی مجبور ساخت مگر در مواردی که قانون مقرر می‌دارد.

طبق مواردی که پراکنده در قوانین و کنوانسیونهای بین المللی و حتی قانون اساسی ما وجود دارد و در زمان ریاست جمهوری جناب خاتمی به سفارتهای ایران اعلام شد ،پناهندگی به تنهایی جرم محسوب نمی شود و سفارتها نمی توانند از ارائه خدمات به پناهندگان خودداری نمایند.
پس دانستیم پناهندگی جرم نیست . اما باید این نکته نیز بیان شود که روشی اتخاذ شده توسط پناهنده که از طریق آن،  پناهندگی اخذ شده ممکن است در قوانین ایران، جرم باشد.

به عنوان مثال، اگر کسی در ایران مرتکب جرمی باشد و فراری باشد و پرونده او در مرحله بررسی باشد و یا حکم علیه او صادر شده باشد و در این شرایط از ایران فرار کرده باشد، همچنان متهم یا مجرم باقی خواهد و در صورت بازگشت به ایران پرونده او مجددا فعال می شود یا اینکه‌ فرد با خروج غیر قانونی مرتکب جرم شده باشد .

بنابراین آنچه در بازگشت به کشور، در مورد او اعمال می شود، پیگیری به جهت پناهندگی نیست بلکه، به جهت جرم ارتکابی است. مثلا اموری مانند: تغییر مذهب یا برخی گرایش های جنسی یا عضویت در گروه های خاص در ایران جرم محسوب می شوند که با اطلاع سیستم قضائی از این موارد نیز در صورت بازگشت فرد، با او برخورد می شود.که البته آن هم تحت شرایطی با وجود ادله قانونی!

در این رابطه ماده 34 قانون گذرنامه (اصلاحی سال 1367) بیان می کند: هر ایرانی که بدون داشتن گذرنامه یا اسنادی در حکم گذرنامه از کشور خارج شود، به حبس از ۱ تا ۲ سال یا پرداخت جزای نقدی از 100 هزار ریال تا 500 هزار ریال محکوم خواهد شد.

همچنین طبق ماده 35 مکرر الحاقی سال 67 قانون گذرنامه: هر ایرانی که بدون داشتن گذرنامه یا اسناد در حکم گذرنامه بخواهد از مرز به صورت غیرمجاز خارج شود و در زمان عبور دستگیر شود، به یک ماه تا یک سال حبس یا 50 هزار ریال تا 300 هزار ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد و چنانچه مرتکب دارای گذرنامه و یا اسناد در حکم گذرنامه باشد، به حبس از یک ماه تا 6 ماه یا جزای نقدی از 50 هزار ریال تا 200 هزار ریال محکوم خواهد شد.

نتیجتا دانستیم پناهندگی به خودی خود جرم نیست. اما اگر هر ایرانی در هر جای دنیا مرتکب جرم بشود بر طبق مقررات جزایی محاکم ایران می توانند او را تحت تعقیب قراردهند.
نگارنده: داود قراخانلو
وکیل پایه یک دادگستری